Πες μου ένα ψέμα σήμερα #1

Ο Τζάνα είναι από τα πιο συμπαθητικά παιδιά που έχω γνωρίσει. Αλβανικής καταγωγής, ζει με τους γονείς του σε μια κωμόπολη ή χωριό κάπου στην Ελλάδα. Είναι δώδεκα χρονών, του αρέσει η μουσική και οι βόλτες. Σχεδόν του αρέσουν αυτά, μια πιο ακριβής περιγραφή είναι ότι τον ηρεμούν. Μπορείς να του τραγουδήσεις μία μελωδία, να χτυπήσετε παλαμάκια μαζί, και θα χαμογελάσει.
Οι γονείς του, άμα δεχτούμε τα όσα μας μετέφεραν από τα λόγια του πατέρα του, δεν τον θεωρούν ιδιαίτερα έξυπνο. Για την ακρίβεια, τον θεωρούν βλάκα, κούτσουρο. Παρόλα αυτά, οποιοσδήποτε αν κάτσει να ασχοληθεί με το παιδί αυτό, θα καταλάβει ότι ο Τζάνα αντιλαμβάνεται τα πάντα και παρουσιάζει εκπληκτικό ρυθμό εκμάθησης. Παρόλα αυτά, δεν του έχει δοθεί η ευκαιρία. Οπότε μεγαλώνει σε ένα ανεπαρκές περιβάλλον.
Τα βράδια κάνει πολύ ανήσυχο ύπνο. Το επίθετο "ταραχώδης" θα μπορούσε να περιγράψει καλύτερα τον ύπνο του. Στριφογυρίζει, πετάει τα χέρια δεξιά και αριστερά, στρέφεται ολόκληρος κάθετα στο κρεβάτι με αποτέλεσμα να σε ξυπνάει με τις κλωτσιές του αν έχεις κάνει το λάθος να κοιμάσαι στο διπλανό κρεβάτι. Α, ναι. Χρειάζεται δύο κρεβάτια για να κοιμηθεί, λόγω της κινητικότητάς του κατά τη διάρκεια του ύπνου. Στη διάρκεια της νύχτας μπορεί να σε ξυπνήσει αρκετές φορές, και όχι μόνο με τις κλωτσιές του. Μπορεί να σε χτυπήσει άθελά του με τα χέρια του, μπορεί να κατρακυλήσει ως το κρεβάτι σου και να βολευτεί εκεί, αφήνοντάς σου μια λωρίδα 35-40 εκατοστών να βολευτείς αν δεν θέλεις να πέσεις από το κρεβάτι. Οπότε, αναγκαστικά θα σηκωθείς, θα μετακινήσεις τα πόδια του και έπειτα και τον κορμό του πίσω στο δικό του κρεβάτι.
Όταν εκνευρίζεται, μπορεί να σου φωνάξει, να βάλει τα κλάματα, ή -συνήθως- να προσπαθήσει να σε δαγκώσει ή να σε βαρέσει κουτουλιά με το πίσω μέρος του κεφαλιού του. Το -σχεδόν- αστείο είναι ότι αν τον έχεις αγκαλιά για να ηρεμήσει, θα στρέψει το κεφάλι του, θα δει που ακριβώς είναι τοποθετημένο το πρόσωπό σου, και μετά θα ρίξει την κουτουλιά, όσο καλύτερα προσανατολισμένη γίνεται (και πιστέψτε με, ξέρει σημάδι). Το μόνο ευτυχές σχετικά με τα δαγκώματα είναι ότι η άνω οδοντοστοιχία του έχει μία ελαφριά κλίση προς τα έξω, αφήνοντας έτσι ένα απλό τύπωμα δοντιών στο δέρμα, και δεν κάνει σοβαρές πληγές.
Και παρά τις δαγκωματιές, τα κλάματα και τις κουτουλιές, τα τραβήγματα και τις φωνές, είναι ένα εξαιρετικό παιδί. Έχει ένα εκπληκτικό χαμόγελο και ένα εξαιρετικό γέλιο.
Και εάν όταν τον βάλεις για ύπνο κάτσεις λίγο μαζί του για να αποκοιμηθεί, μπορείς να του κρατήσεις το χέρι και να του ψιθυρίσεις ένα τραγούδι για να κοιμηθεί πιο ήρεμα. Και όταν σε ξυπνήσει με τις κλωτσιές του, πάλι αν παρατηρήσεις θα υπάρχει ένα χέρι απλωμένο στο κρεβάτι σου, μόνο του. Μπορείς να του το κρατήσεις και δεν χρειάζεται να φοβάσαι ότι θα σε δαγκώσει.

Ο Πάνος από την άλλη είναι από τα άτομα που δεν συμπαθώ ιδιαίτερα. Είναι 30 (περίπου) ετών, και είναι κολλημένος με τη μπάλα που λέει ο σοφός λαός μας. Έχει συντονιστεί στη συχνότητα σεξ-ή-αυτοϊκανοποίηση και δεν λέει να ξεκολλήσει. Μπορεί να μιλάει όλη τη μέρα για τη μία γκόμενα ή την άλλη, και στην πορεία να αγνοεί παντελώς οτιδήποτε άλλο συμβαίνει. Στο οικογενειακό του περιβάλλον ενθαρρύνουν αυτή τη συμπεριφορά (μπορώ μόνο να υποθέσω), και έχει συνηθίσει να πίνει και μερικά τσίπουρα (ή καμιά μπύρα) παραπάνω. Αν και αναγνωρίζει τα σφάλματά του μερικές φορές, τα σοβαρότερα από αυτά απλώς τα προσπερνάει. Αναγνωρίζει πότε γίνεσαι χειριστικός μαζί του, και εκνευρίζεται.
Και όταν αποφασίσει να πάει να βρει τη γκόμενά του, δυστυχώς δεν μπορεί να τον συγκρατήσει κανένας. Ακόμα και αν η ίδια δεν θέλει να τον δει, άμα του θυμώσει, είναι αποφασισμένος ότι πρόκειται περί καρμικής σχέσης (δική μου περιγραφή, όχι δική του), και προσπαθεί να φτάσει κοντά της με οποιονδήποτε τρόπο. Στο παρελθόν χρειάστηκε να τον κρατάμε πέντε για να τον σταματήσουμε. Παλικάρι από τα λίγα.

Ο Αντώνης από την άλλη, Αντωνάκης όπως συστήνεται ο ίδιος, είναι στην εφηβεία. Διαόλου κάλτσα θα μπορούσε να τον περιγράψει κανείς. Καλό παιδί, πονηρό χαμόγελο, ευέξαπτος χαρακτήρας. Τυπικός έφηβος. Του αρέσει ο Μαζωνάκης, και άλλοι του λαϊκού ρεπερτορίου. Δεν τον διακρίνει η ευγένεια. Θέλει τα πράγματα των άλλων, ό,τι και αν είναι αυτά, με μια μικρή προτίμηση στα κρουασάν. Και δεν θα σου πει ευχαριστώ, εκτός και αν του το επισημάνει κάποιος. Δεν θα σου πει καλημέρα, ούτε γεια, ούτε καληνύχτα και δεν θα σε ρωτήσει τι κάνεις. Παρόλα αυτά, με το που θα του ξεφύγει ένα ρέψιμο, θα ζητήσει αμέσως συγνώμη και θα σε αφήσει να αναρωτιέσαι.
Έχει ουλές στο σώμα, κάποιες από καψίματα, και κάποιες που μπορεί να προέρχονται από καυγάδες στα χέρια και στην πλάτη. Λόγω του ευέξαπτου χαρακτήρα του, μπορεί να στραφεί εναντίον σου απότομα, να σε σκυλοβρίσει και να απειλήσει να σε χτυπήσει (βιαιοπραγεί, αλλά πιο σπάνια). Σε αυτήν την περίπτωση μπορείς να προσπαθήσεις να τον ηρεμήσεις με τα λόγια. Όπως όλα τα σωστά αλάνια (μην το σκέφτεστε καν, δεν υπάρχουν σωστά αλάνια και σωστοί μάγκες εδώ και χρόνια...), αναγνωρίζει έναν κώδικα ηθικής, του οποίου μπορείτε να κάνετε χρήση στην προσπάθεια σας. Γνωρίζει ότι ένας μάγκας σωστός δεν βρίζει μία γυναίκα, δεν απειλεί μικρότερα ή πιο αδύναμα παιδιά και δεν βρίζει ή απειλεί με βία μόνο και μόνο επειδή δεν έγινε το δικό του. Απλώς συνήθως το ξεχνάει μέσα στα νεύρα του.
Τα μεσημέρια, αν θέλετε να κοιμηθείτε, ο Αντώνης θα γυροφέρνει το χώρο και θα μιλάει, είτε μαζί σας είτε μόνος του. Ακόμα και αν του επισημάνετε πως θα εκτιμούσατε λίγη ησυχία, δεν θα σας κάνει το χατίρι. Αν σταματήσετε να του μιλάτε εξηγώντας του ότι θα κοιμηθείτε, και συνεχίσει να μιλάει (που θα συνεχίσει), μην εκπλαγείτε αν μετά από κανένα δεκάλεπτο έρθει και χαϊδεύοντας το χέρι σας σας ζητήσει συγνώμη. Είπαμε, σωστά αλάνια, κώδικας ηθικής. Δώστε του την ευκαιρία να σας το δείξει ότι γνωρίζει τι είναι σωστό.
Και μέσα σε όλα τα νεύρα του, τις βρισιές και τις απειλές του, κρύβεται ένας δεκαπεντάχρονος έφηβος μέσα στην ανασφάλεια, τους φόβους και το θράσος. Με την ίδια άνεση που απαιτεί να του δοθεί ένα αναψυκτικό ή ένα κρουασάν, με την ίδια άνεση επιδεικνύει την έλλειψη εμπιστοσύνης του προς το πρόσωπό σας αρνούμενο να σας εμπιστευτεί τη θήκη με τα CD του, και με την ίδια άνεση σάς εμπιστεύετε βάζοντας το χέρι του μέσα στο δικό σας όταν περπατάτε.



Θα ήθελα να μπορούσα να το κλείσω αυτό το κείμενο, να συνδέσω τα τρία αυτά πρόσωπα με κάποιον άλλον τρόπο πέρα από αυτόν που απέκλεισα εξαρχής, αλλά δεν μπορώ. Είναι τρεις καθόλα διαφορετικές προσωπικότητες που δεν θα τις τυποποιήσω κάτω από μια ονομασία για να παρουσιάσει συνοχή αυτό το κείμενο.

Ό,τι καταλαβαίνει ο καθένας/ η καθεμία οφείλει να μην του/ της είναι αρκετό.

Rite of passage

Ένα αναπόσπαστο μέρος της ωρίμανσης ενός ατόμου είναι να ορίσει τα όνειρά του και τον ίδιο του τον εαυτό. Τι θέση κατέχει στον κόσμο που τον περιβάλλει, και τι όνειρα και αξιώσεις προσδίδει στο πρόσωπό του. Ο σχηματισμός οικογένειας σε πολλές περιπτώσεις κατέχει μία σημαντική θέση σε αυτά τα όνειρα και τις αξιώσεις, είτε εξαρχής, είτε όπως εκτυλίσσεται σταδιακά και απρόβλεπτα συχνά η ζωή του ανθρώπου.

Και με τα παιδιά αλλάζει ελαφρώς το πράγμα. Η σάρκα από τη σάρκα σου και το αίμα από το αίμα σου αρχίζει να μεγαλώνει και να κατέχει μία παρόμοια θέση με τη δική σου, να σχηματίζει δικά του όνειρα και σχέδια. Εσύ όμως συνεχίζεις να κάνεις τα δικά σου, μόνο που αυτή τη φορά εμπεριέχουν και τα παιδιά σου. Και υπάρχουν συγκεκριμένα πταίσματα, στα οποία υποπέφτουν οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, οι γονείς. Το να γίνεις γονιός, ας πούμε, είναι το όνειρο να αποκτήσεις παιδιά. Το να γίνεις παππούς ή γιαγιά είναι το όνειρό σου να αποκτήσει το παιδί σου δικά του παιδιά (ώστε να τα χαρείς και εσύ). Είναι κάτι σαν το όνειρο του να γίνει ένας φίλος σου εκατομμυριούχος. Δεν γίνεσαι εσύ εκατομμυριούχος, ούτε υφίστασαι εσύ τις συνέπειες της μεταλλαγής αυτής. Εσύ απλώς απολαμβάνεις το προνόμιο του να στέκεσαι δίπλα στο φίλο σου και να εκπληρώνεται το όνειρό σου. Οπότε εξαρτάται από το φίλο σου να συμμεριστεί αυτό το όνειρο και να το πραγματοποιήσει.

Επιστρέφοντας στις σχέσεις γονέα - παιδιού, τα όνειρα και τις αξιώσεις που προβάλλει ο γονέας στο παιδί του, αν και εντός λογικών ορίων δεκτά, θεμιτά και απαραίτητα, δεν είναι σε όλες τις περιπτώσεις σωστά. Αν θέλεις το παιδί σου να γίνει γιατρός, πολύ κρίμα, γιατί το παιδί σου θέλει να γίνει γιάπης δικηγόρος. Αν ήθελες το παιδί σου να γίνει δικηγόρος, tough luck, γιατί αποφάσισε να γίνει βιολόγος με διδακτορικό και θέση ως καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο. Ή αν θέλεις να γίνει δασκάλα, ατύχησες, καθώς περνάει πολύ καλύτερα ως κομμώτρια, και πιθανότατα πληρώνεται και καλύτερα. Εν ολίγοις, δεκτό και σεβαστό το όνειρό σου για τη ζωή του παιδιού σου, αλλά η ζωή αυτή είναι του παιδιού σου και οι πιθανότητες λένε ότι έχει δικά του/ της όνειρα και αξιώσεις για αυτήν.

Εστιάζοντας στη θέση του παιδιού, είναι στη διακριτική ευχέρεια να δεχτεί και να εκπληρώσει τα όνειρα των γονιών του, ή να τα απορρίψει και να τραβήξει το δρόμο του. Και σε ορισμένα θέματα και όνειρα, ενυπάρχει ένα στοιχείο υποκρισίας αν το παιδί δεν ξεκαθαρίσει ότι το όνειρο που θα πραγματοποιηθεί δεν είναι αυτό των γονιών του. Και αυτό, επειδή σε πολλές περιπτώσεις, δεν μιλάμε περί ονείρων "εγώ-όταν-μεγαλώσω-θα-γίνω-αστροναύτης" "όχι-θα-γίνεις-υδραυλικός", αλλά για τρόπους ζωής, αξίες, και ταυτότητες, κάτι σαν "όταν-μεγαλώσεις-και-γίνεις-πατέρας-και-μου-κάνεις-εγγόνια" "όταν-μεγαλώσω-θα-κάνω-εγχείριση-διόρθωσης-φύλου-οπότε-δεν-θα-γίνω-πατέρας-με-την-καμία". Δεν υπάρχει τρόπος να υπερασπίσεις την ταυτότητα σου απέναντι στους γονείς σου, χωρίς να ποδοπατήσεις μερικές τουλίπες από αυτές που στολίζουν τα όνειρά τους. Συνήθως βέβαια δεν είναι μερικές τουλίπες, αλλά ό,τι πήρε παραμάζωμα η μπουλντόζα που έστειλες εκεί μέσα.

Εδώ θα αλλάξουμε λίγο οπτική γωνία. Φαντάσου για μια στιγμή να είσαι ο γονιός του, και το παιδί σου να σου λέει ότι άκυρα τα όνειρά σου, επειδή είναι άθρησκος, επειδή φεύγει για να πάει σε μοναστήρι, επειδή είναι λεσβία, επειδή ερωτεύτηκε αλλόθρησκο/ αλλοεθνή (αν είσαι κομματάκι δα ρατσιστής), επειδή τόσα άλλα. Απογοητεύεσαι, συντρίβονται τα όνειρά σου, νιώθεις μία απόσταση ανάμεσα σε σένα και το παιδί σου, φοβάσαι για το μέλλον.

Έλα τώρα όμως στη θέση του παιδιού. Να ξέρεις ότι αυτό που θα πεις θα απογοητεύσει τους γονείς σου. Ξέρεις τα όνειρα που έχουν για σένα και συνθλίβοντάς τα νιώθεις μία απογοήτευση και εσύ. Καλώς ή κακώς απογοητεύεις τους γονείς σου. Και στιγμές πριν το κάνεις, το ξέρεις ότι θα συμβεί έτσι. Αλλά νιώθεις ότι είναι ένα απαραίτητο στάδιο. Όχι η καταστροφή των ονείρων τους, ούτε η απογοήτευσή τους, αλλά η επικοινωνία της ταυτότητάς σου. Αν έχεις μεγαλώσει με συγκεκριμένες αρχές, είναι και θέμα ανταπόδοσής τους. Αν οι γονείς σε ανέθρεψαν να μην είσαι υποκριτής, το λιγότερο που μπορείς να κάνεις είναι να μην είσαι υποκριτής απέναντί τους.

Μαμά, μπαμπά, λυπάμαι για την αναστάτωση απόψε. Δεν το έκανα με κακή πρόθεση. Ήθελα να είμαι ειλικρινής απέναντί σας. Λυπάμαι που το καθυστέρησα τόσα χρόνια, χρόνια στα οποία εσείς χτίζατε όνειρα πάνω μου. Δεν είναι δικά μου όμως τα όνειρα αυτά, ποτέ δεν ήταν.

Σας αγαπώ και τους δύο.

I hate it here #1 (Οι κανόνες και οι κανόνες παράβασής τους)

Εξαρτάται από το τι μέρα θα είναι. Μπορεί να ξυπνήσω από τη λάθος μεριά του κρεβατιού, μπορεί ο καφές και το πρωινό τσιγάρο να μην έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, μπορεί να με αγριοκοιτάξει ένας μαλάκας στο δρόμο, μπορεί χίλια πράματα. Μπορεί βέβαια ο καφές να είναι τέλειος, το τσιγάρο εξαίσιο, η κάθε μεριά του κρεβατιού ονειρική, και οι άνθρωποι στο δρόμο ονειρικά στον κόσμο τους.

Σε αυτήν την πόλη, σε κάθε πόλη, οι ζωές μας είναι σε τέτοιο βαθμό μπλεγμένες η μία μέσα σε τόσες άλλες, που είναι σχεδόν αδύνατον οι καθημερινές σου επιλογές να μην έχουν κάποια επίδραση στις ζωές άλλων ανθρώπων.

Έχω τρεις ζωγραφιές στο δωμάτιο μου. Η πρώτη είναι από την κόρη μιας φίλης μου, η οποία με τρεις αποχρώσεις του πράσινου, με κίτρινο και μπλε έχει απεικονίσει ένα λιβάδι με κίτρινα λουλούδια, στο οποίο παίζει/χορεύει μια σειρά από παιδιά, έναν ουρανό γεμμάτο (πράσινα) σύννεφα, και έναν (σκούρο πράσινο) ήλιο. Ίσως έχει και γλάρους (πράσινους) ζωγραφισμένους, δεν είμαι σίγουρος, αν και μοιάζουν αρκετά με γλάρους. Και με σίγουρες, σταθερές γραμμές, και γράμματα που διαδοχικά αυξάνονται σε μέγεθος (αν και μόλις τέσσερα), γράφει το όνομα της.

Η δεύτερη είναι ιδιαίτερη περίπτωση. Έχει πολλά χρώματα, έχει πάλι λουλούδια, ένα σπιτάκι (πολύχρωμα αυτά), μια σειρά από κόικκινα και ροζ σύννεφα, και ένα ακόμα, πράσινο αυτή τη φορά, σύννεφο στη δεξιά άκρη. Το όνομα είναι γραμμένο με λιγότερη σιγουριά, με την ίδια όμως ακρίβεια, και πάλι με τα γράμματα να μεγαλώνουν διαδοχικά. Τη ζωγραφιά αυτή τη ζωγράφισε η κόρη μιας γνωστής μου, αφού την παρακάλεσα θερμά προς αυτήν την κατεύθυνση.

Την τρίτη ζωγραφιά την απέκτησα σήμερα. Απεικονίζει ένα καφέ καράβι, με καφέ σημαία και γαλάζια φτερά, ενώ κάτω από τα τυρκουάζ κύμματα που έχει σχεδιάσει υπάρχουν δύο ψάρια, το ένα καφέ, το άλλο πορτοκαλί. Τέλος, υπάρχει ένας πορτοκαλί γλάρος που πετάει δίπλα από το καράβι και κάτω από τον κίτρινο ήλιο. Ο γιος μιας γνωστής από τον επαγγελματικό μου χώρο είχε μόλις τελειώσει τη ζωγραφιά όταν μπήκα στο χώρο που βρισκόταν. Αφότου μου εξήγησε τι είχε ζωγραφίσει (αρκετά εντυπωσιακό το αποτέλεσμα, καθότι τα ζωγράφισε αυτά μόνος του, και με νερομπογιές παρακαλώ, σε αντίθεση με τις ανωτέρω δύο ζωγραφιές που είναι σχεδιασμένες με μαρκαδόρους), έφερε τη ζωγραφιά του σε εμένα, για να γράψω το όνομά του. Και μετά, αρκετά τυπικό από μικρά παιδιά που δεν ξέρουν τι να κάνουν με τις ζωγραφιές τους, μου τη χάρισε.

Έτσι τώρα έχω τρεις ζωγραφιές στο δωμάτιο μου. Και ειλικρινά αναρωτιέμαι γιατί τις κρατάω. Πιάνουν χώρο, δεν μου αρέσουν ιδιαίτερα και μου αποσπούν την προσοχή όταν ανεμίζουν στον ανεμιστήρα. Παρόλα αυτά, αντί να τις κατεβάσω από τον τοίχο και να τις πετάξω, πιάνω τον εαυτό μου να τις χαζεύει και να καρφιτσώνει και την επόμενη που λαμβάνω. Πιάνω τον εαυτό μου να χαμογελάει σχεδόν κοιτάζοντάς τις, να στρέφομαι να τις κοιτάξω όταν σκέφτομαι, όταν πιέζομαι, όταν χρειάζομαι κάτι άμεσα κατευναστικό και χαλαρωτικό. Δεν λέω ότι θα τις κρατήσω για πάντα, νομίζω όμως ότι η αφέλεια που κρύβουν αυτές οι ζωγραφιές τις καθιστά ανεκτίμητες.

Απλά χρειάζομαι την αφέλεια αυτή. Όσο και αν μου αρέσει η ζωή στην πόλη, και δη, σε αυτήν την πόλη, όσο και αν μου αρέσει να παρατηρώ τον κόσμο στις ζωές τους από ένα παγκάκι ακούγοντας τη μουσική μου, να έχω τα ακουστικά στα αυτιά μου να πάλλουν μελωδίες καθώς περπατάω στους θορυβώδεις δρόμους, γεγονός παραμένει ότι η ζωή εδώ γίνεται κατά καιρούς λίγο βάρβαρη. Και ανυπόφορη. Και ο κόσμος δυσανασχετεί, δυσαρεστείται, γκρινιάζει, αγανακτεί, βρίζει, φτύνει, χτυπάει, κλωτσάει, αδιαφορεί, προσπερνάει.

Νόμιζω ότι όλοι χρειαζόμαστε την προαναφερθείσα αφέλεια...